Zo, vandaag eens geen gezeur over gezondheid maar een column die ik schreef voor het personeelsblad van de RAV in juni 2000. Dus inmiddels zo’n 19 jaar geleden maar u zult zien dat er sindsdien weinig is verbeterd. Helaas.
Hup Hollands Hup!
Wie denkt dat deze column over voetballen gaat komt bedrogen uit en heeft bovendien de kop niet goed gelezen.
Is het u ook wel eens overkomen dat u een schrijver of spreker terug wilde sturen naar school om opnieuw de lessen Nederlands te volgen? En zelfs dat zal misschien weinig effect sorteren, daar een recent onderzoek heeft uitgewezen dat de meeste pedagogisch academici de Nederlandse taal slecht beheersen. Het is dus wel te begrijpen dat de kiem voor slecht taalgebruik reeds op de basisschool wordt gelegd. Het lijkt erop dat verkeerd woordgebruik steeds vaker als zijnde normaal wordt geaccepteerd, en in sommige gevallen zelfs officieel wordt erkend door het in de ‘dikke Van Dale’ op te nemen.
Neem bijvoorbeeld het woord ‘gijzelaar’. Negen van de tien mensen denkt dan direct aan iemand die in gijzeling wordt gehouden. Terwijl die persoon het lijdend voorwerp is van de gijzeling, en dus in correct Nederlands als ‘gegijzelde’ benoemd zou moeten worden. De persoon die gijzelt wordt tegenwoordig heel vaak aangeduid als ‘gijzelnemer’. Dat dit onjuist is lijkt mij duidelijk, je neemt iemand gevangen om hem in gijzeling te houden. Correct zou naar mijn idee zijn ‘gijzelhouder’. Beter nog is echter gebruik van het woord ‘gijzelaar’. Maar helaas, dit woord is al bezet. Als de gijzelaar uiteindelijk wordt overmeesterd -of hij geeft zijn actie op- wordt hij officieel aangehouden.
Vanaf nu wordt hij aangemerkt als ‘arrestant’. Echter, degene die hem heeft aangehouden is de werkelijke arrestant. De boef is de gearresteerde. Als er daarna een aanklacht tegen hem wordt ingediend wordt er vaak gesproken van de beklaagde. Beter zou zijn over de aangeklaagde te spreken, want de werkelijke beklaagde zit waarschijnlijk bij het bureau slachtofferhulp zijn/haar trauma te verwerken.
Evenzo is een bediende niet iemand die bediend, maar iemand die bediend wordt. Degene die bediend noemen we in correct Nederlands (be)dienaar. Ook spreken we niet van een APK-keuring, maar van een AP-keuring. APK betekent immers Algemene Periodieke Keuring. Een APK-keuring zou dus zijn een Algemene Periodieke Keuring-keuring! Ook betreffende dit laatste voorbeeld is de ‘dikke Van Dale’ zeer inconsequent. Men heeft dit verkeerde taalgebruik overgenomen als zijnde juist.
Ook woorden als hoofdpijnpoeder, hoestdrank, slipcursus en insectenpoeder zijn onjuist, tenzij men de poeder inneemt om hoofdpijn te willen krijgen, het hoestdrankje drinkt omdat men haast niet meer weet hoe fijn het is om te hoesten, men een slipcursus neemt om met auto van de wal in sloot raken en een insectenpoeder strooit daar men reeds lange tijd geen aanloop meer heeft gehad. Correct is dus het gebruik van het voorvoegsel anti (antislipcursus).
Woorden met het voorvoegsel ont worden ook vaak verkeerd gebruikt. Als voorbeeld moge dienen het woord ontbloten. Wanneer men zegt: ‘zij ontbloot haar lichaam’ zullen de meeste mensen verwachten dat zij binnen een paar minuten naakt zal zijn. Niets is echter minder waar. Want het voorvoegsel geeft aan dat er iets verwijderd wordt, bijvoorbeeld bij ontharen, ontwortelen, ontmantelen en ontmaagden. ‘Ontbloten’ betekend dus letterlijk ‘het bloot verwijderen’. Men zou dus kunnen stellen dat een maagd zich eerst ontmantelt, daarna onthaard, en pas nadat zij ontmaagdenvliest is, zich weer ontbloot.
Als laatste voorbeeld het woord organist. Men denkt dan aan een bespeler van een orgel en niet direct aan een longspecialist of nefroloog, terwijl dat dus de echte organisten zijn. Eventueel kan zelfs een louche handelaar in organen als zodanig worden aangemerkt. De juiste Nederlandse naam voor een orgelvirtuoos echter is orgelist.
Ik zou nog vele voorbeelden kunnen opschrijven. Het moge duidelijk zijn dat ik een appèl doe op een ieder om bewuster met de taal om te gaan. Vele voorbeelden zijn ‘grappig’ bedoeld. Sommigen echter niet. Dit ter verduidelijking voor de mensen die mij (nog) niet goed kennen. Ik vind dat er slecht wordt omgegaan met onze taal. Laten we dit samen proberen te verbeteren!
©Reint Hofkamp 2019